1921-ൽ ഗാന്ധിജിയിൽ നിന്ന് പ്രചോദനം ഉൾക്കൊണ്ട് ഉപയോഗിച്ചിരുന്ന വിദേശ വസ്ത്രങ്ങൾ കത്തിച്ചു, എല്ലാവരെയും ഖാദി ധരിപ്പിച്ചു; ഇന്ത്യയുടെ സ്വാതന്ത്ര്യത്തിനായി ജീവിതത്തിന്റെ എല്ലാ സുഖസൗകര്യങ്ങളും ഉപേക്ഷിച്ച ജാനകിദേവി ബജാജിന്റെ കഥ

ഡല്‍ഹി: സ്ത്രീ സ്വാതന്ത്ര്യ സമര സേനാനികളെ കുറിച്ച് പറയുമ്പോൾ രാഷ്ട്രത്തിനുവേണ്ടി നിലകൊള്ളുകയും സ്വാതന്ത്ര്യസമരത്തിൽ സജീവമായി പങ്കെടുക്കുകയും ചെയ്ത ജാനകിദേവി ബജാജിന്റെ പേര് നമ്മിൽ ചുരുക്കം ചിലർ ഓർക്കുന്നു.

ജാനകിദേവി ബജാജ് 1893-ൽ മധ്യപ്രദേശിലെ ജോറയിലെ ഒരു മാർവാരി കുടുംബത്തിലാണ് ജനിച്ചത്. കുടുംബം സമ്പന്നരും തുല്യ ഉദാരമതികളുമായിരുന്നു. ജാതിമതഭേദമെന്യേ എല്ലാ വിഭാഗങ്ങളിലുമുള്ള ആളുകൾ അവയിൽ നിന്ന് പ്രയോജനം നേടി. ജാൻകിദേവിക്ക് ചിരഞ്ജി ലാൽജി എന്ന മൂത്ത സഹോദരനും പുരുഷോത്തം ദാസെന്ന ഇളയ സഹോദരനും ഉണ്ടായിരുന്നു.

അമ്മ മൈന ദേവി ലാളിത്യത്തിന്റെയും ആർദ്രതയുടെയും പ്രതീകമായിരുന്നു. ജാൻകിദേവി അയൽക്കാരെ മാത്രമല്ല ജോലിക്കാരെയും അവരുടെ ജോലിയിൽ സഹായിച്ചു.ബജാജ് ഗ്രൂപ്പിന്റെ സ്ഥാപകൻ ജംനാലാൽ ബജാജിനെ ജാൻകിദേവി വിവാഹം കഴിച്ച് ബജാജ് കുടുംബത്തിലെ ലേഡി ഓഫ് ഹൗസ് ആയി. അവരുടെ വിവാഹശേഷം 1902-ൽ ജാൻകിദേവി വാർധയിലെത്തി.

അവർ മഹാത്മാഗാന്ധിയുടെ അടുത്ത സഹകാരിയായിരുന്നു. സ്വാതന്ത്ര്യസമര പ്രസ്ഥാനത്തിൽ പങ്കെടുക്കുന്നതിനൊപ്പം ഖാദിയും ചർക്കയിൽ നൂൽ നൂല്‍ക്കലും അവർ ഏറ്റെടുത്തു. 1921-ൽ ഗാന്ധിജിയിൽ നിന്ന് പ്രചോദനം ഉൾക്കൊണ്ട് ജാനകിദേവി ബജാജ് വീട്ടിലും പുറത്തും ഉപയോഗിച്ചിരുന്ന വിദേശ വസ്ത്രങ്ങൾ കത്തിച്ചു. എല്ലാവരെയും ഖാദി ധരിപ്പിച്ചു. രാവും പകലും അവൾ ചർക്കയിലും സ്പിൻഡിലിലും ജോലി ചെയ്യുകയും വീടുവീടാന്തരം കയറി ചർക്ക നൂൽ നൂൽക്കാൻ പഠിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു.

ഹരിജനങ്ങളുടെ ജീവിത പുരോഗതിക്കും 1928-ൽ അവരുടെ ക്ഷേത്രപ്രവേശനത്തിനും വേണ്ടി അവർ പ്രവർത്തിച്ചു. സ്വാതന്ത്ര്യാനന്തരം അവർ വിനോബ ഭാവെയ്‌ക്കൊപ്പം ഭൂദാൻ പ്രസ്ഥാനത്തിൽ പ്രവർത്തിച്ചു.

ജാനകിദേവി ബജാജിന് 1956-ൽ രണ്ടാമത്തെ ഉയർന്ന സിവിലിയൻ ബഹുമതിയായ പത്മവിഭൂഷൺ ലഭിച്ചു. മേരി ജീവൻ യാത്ര എന്ന പേരിൽ അവരുടെ ആത്മകഥ 1965-ൽ പ്രസിദ്ധീകരിച്ചു. 1979-ൽ അവർ അന്തരിച്ചു.