മധ്യസ്ഥതയുടെ അതുല്യവിജയത്തെ ഉയർത്തിപ്പിടിച്ച് സുപ്രീം കോടതി. 27 വർഷം പഴക്കമുള്ള ഭൂവഴക്ക് സമവായത്തിലേക്ക് എത്തിച്ച ജസ്റ്റിസ് കുര്യൻ ജോസഫിന്റെ ഇടപെടലിന് അപൂർവമായ പ്രശംസ. കസ്റ്റഡിയിൽ നിന്ന് വിടുതൽ ലഭിക്കുന്നവരുടെ ആരോഗ്യ പരിശോധന നിർദേശങ്ങൾ പാലിക്കാത്തതിന് യു.പി. സർക്കാരിന് കടുത്ത താക്കീത്

ഈ ആഴ്ച രണ്ടു സുപ്രധാന വിധികളിലൂടെ സുപ്രീം കോടതി തന്റെ ദ്വിമുഖ ഉത്തരവാദിത്വം വീണ്ടും ഓർമ്മപ്പെടുത്തി. 

ഒരു വശത്ത്, 27 വർഷം പഴക്കമുള്ള ഒരു ഭൂസ്വത്തുതർക്കം കേസിനെ തുടർന്ന് സമാധാനപരമായി അവസാനിപ്പിച്ച മധ്യസ്ഥതാ പ്രക്രിയയെ കോടതി ഹൃദയപൂർവ്വം പ്രശംസിച്ചു. മറുവശത്ത്, പോലീസ് കസ്റ്റഡിയിൽ നിന്ന് വിട്ടയക്കുന്നവർക്കുള്ള മെഡിക്കൽ പരിശോധനകളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട നിർദേശങ്ങൾ പാലിക്കാത്തതിനെക്കുറിച്ച് ഉത്തർപ്രദേശ് സർക്കാരിനെ കോടതി ശക്തമായി ചോദ്യംചെയ്തു.

ഇരുവിധികളും ഒരേ സന്ദേശമാണ് നൽകുന്നത്: നീതിപീഠം കാര്യക്ഷമമായ നീതിവിതരണത്തിനും മനുഷ്യാവകാശ സംരക്ഷണത്തിനുമുള്ള തങ്ങളുടെ പ്രതിബദ്ധതയിൽ ഒരു പടി പിന്നോട്ടില്ല.

മധ്യസ്ഥതാ വിജയകഥ നമ്മെ കാണിച്ചുതരുന്നത്, അനന്തമായി നീളുന്ന അപ്പീലുകളുടെ മരുഭൂമിയിൽ പോലും സമാധാനം കണ്ടെത്താൻ ഒരു വഴിഉണ്ടെന്നതാണ്. 

പക്ഷേ യുപി കേസിൽ കാണുന്നത്, എത്ര നിർദേശം നൽകിയാലും ചില സംസ്ഥാന സംവിധാനങ്ങൾ ആയാസകരമായ വൈകിപ്പിക്കൽ കൊണ്ട് മനുഷ്യാവകാശങ്ങളുടെ നടുവൊടിക്കുന്നു എന്നതാണ്. 

നിയമപണ്ഡിതർക്കും സാധാരണ പൗരന്മാർക്കും ഈ രണ്ടുതീരുമാനങ്ങളും ഒരു ശക്തമായ ഓർമ്മപ്പെടുത്തലാണ്. 

27 വർഷം പഴക്കമുള്ള ഭൂവഴക്ക്: മധ്യസ്ഥതയിലൂടെ ഒരു സമാധാന സമാപ്തി

ജസ്റ്റിസ് സഞ്ജയ് കാരോൾ, ജസ്റ്റിസ് എൻ കെ സിംഗ് എന്നിവരടങ്ങുന്ന ബെഞ്ചാണ് വിരമിച്ച ജസ്റ്റിസ് കുര്യൻ ജോസഫിന്റെ മധ്യസ്ഥതാ ഇടപെടലിനെ എന്നും ഓർമ്മിക്കപ്പെടുന്ന വാക്കുകളിൽ അഭിനന്ദിച്ചത്. 

1998ൽ തുടങ്ങുന്ന ഒരു ഭൂവഴക്കമാണ് ഇതിന്റെ പിന്നിൽ. 1968 ലെ ഒരു വിൽപ്പന രേഖ സഹപാർശ്വക്കാരന്റെ സമ്മതം ഇല്ലാതെ നടപ്പാക്കിയതാണോ എന്ന് ചോദ്യംചെയ്ത് തുടങ്ങിയ കേസ് പല കോടതികളിലും പതിറ്റാണ്ടുകൾ കടന്ന് സഞ്ചരിച്ചു.

ഈ അനന്തയാത്രയിൽ ഒരു ഘട്ടത്തിൽ സുപ്രീം കോടതി ഇരുപാർട്ടികളെയും മധ്യസ്ഥതയിലേക്ക് നയിച്ചു. ഫലം അത്ഭുതകരമായിരുന്നു. നവംബർ 22, 2025ന് രണ്ടു പാർട്ടികളും ഒപ്പുവെച്ച ഒരു സമഗ്രമായ ഒത്തുതീർപ്പ്. 

അതനുസരിച്ച്, എതിർകക്ഷികൾ 2.5 കോടി രൂപ നൽകി വിഷയം പൂർണ്ണമായി അവസാനിപ്പിക്കാൻ സമ്മതിച്ചു. കോടതി ഈ ഒത്തുതീർപ്പ് രേഖപ്പെടുത്തി എഴുതിയ വാക്കുകൾ സാധാരണ അഭിനന്ദനമല്ല, ഒരുവിധ കവിതയാണ്.

“പാർട്ടികൾ ഇത്രയും സമവായത്തിലേക്ക് എത്തിച്ചേരുവാൻ സാധിച്ചതിൽ, മധ്യസ്ഥനായ ജസ്റ്റിസ് കുര്യൻ ജോസഫിന്റെ അതുല്യകലയും ആഴമുള്ള മനസ്സുതുറവും തെളിയുന്നു. വാക്കുകളിൽ പറയാത്ത ആശങ്കകൾ വായിച്ചറിയാൻ കഴിയുന്ന അപൂർവ്വമായ ബോധം, വികാരങ്ങൾ പൊങ്ങുന്ന സമയത്തും ക്ഷമയോടെ നിലനിൽക്കുന്ന ഹൃദയം ഇവയുടെ കൂട്ടായ്മയാണ് ഇതിന് പിന്നിൽ.”

ജസ്റ്റിസ് കുര്യൻ ജോസഫ് വിരമിച്ചശേഷം മധ്യസ്ഥത രംഗത്ത് സജീവമായത്, ADR (Alternative Dispute Resolution) സംവിധാനങ്ങൾക്ക് തന്നെ ഒരു ശക്തമായ പ്രചോദനമാണ്. ഭരണനടപടിയും കുടുംബവഴക്കുകളും പോലുള്ള വിഷയങ്ങളിൽ മധ്യസ്ഥത ഒരു വലിയ ആശ്വാസം തന്നെയാണ്.

കോടതി തന്നെ കുറിച്ചതുപോലെ: “കോടതിയുടെ ഇടപെടൽ കുറച്ച്, പാർട്ടികൾക്ക് തന്നെ പരിഹാരത്തിന്റെ ഉടമസ്ഥാവകാശം കൈവശം വെയ്ക്കാൻ കഴിയുന്ന വഴിയാണ് മധ്യസ്ഥത.” ഇതിനെ പിന്തുടർന്ന്, വിരമിച്ച ജഡ്ജിമാരുടെ പരിചയം ഉപയോഗിച്ച് മധ്യസ്ഥതാ സംവിധാനത്തെ ശക്തിപ്പെടുത്തണമെന്ന് നിയമപണ്ഡിതർ പറയുന്നു. 

ലക്ഷക്കണക്കിന് കേസുകളാൽ ഭാരപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന കോടതികളുടെ ഭാരം കുറയ്ക്കാൻ ഇതൊരു ഫലപ്രദ പാതയാണ്.

എന്താണ് ഈ കേസുകൾ നമ്മോട് പറയുന്നത് ? ഒന്നിൽ, 27 വർഷം പഴക്കമുള്ള ഒരു വഴക്ക് ഒരു മേശക്കലത്തിൽ ചിരിച്ചുംസംസാരിച്ചും അവസാനിപ്പിക്കാം എന്ന് കോടതി നമ്മെ പഠിപ്പിച്ചു.

മറ്റൊന്നിൽ, ആളുകളുടെ ശരീരം പോലും സുരക്ഷിതമല്ലാതാകുന്ന ഒരു നടുവൊടിക്കൽ ഭരണകൂടങ്ങൾ ഇപ്പോഴും മാറ്റാൻ തയ്യാറല്ലെന്ന് കാണിച്ചു.

ഇത് തന്നെയാണ് നമ്മുടെ നീതിപീഠത്തിന്റെ ദിശാബോധം: സമാധാനം ഉണ്ടെങ്കിൽ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കും. ലംഘനം ഉണ്ടെങ്കിൽ താക്കീത് ചെയ്യും.

ജസ്റ്റിസ് കുര്യൻ ജോസഫ്: നിയമത്തിന്റെ വെളിച്ചത്തിൽ ജന്മംകൊണ്ട ഒരു ശാന്തപ്രഭ നീതിയുടെ ലോകത്ത് ചില പേരുകൾ വിധികൾക്കുള്ളിലല്ല, ഹൃദയങ്ങളിലാണ് അമരുന്നത്. 

അത്തരത്തിലുള്ള അപൂർവ്വ വ്യക്തിത്വമാണ് ജസ്റ്റിസ് കുര്യൻ ജോസഫ്. അദ്ദേഹത്തെ ഒരു ജഡ്ജി എന്ന് മാത്രം പറയുന്നത് അവഗണനയാണ്; നിയമത്തിന് ആത്മാവുണ്ടെന്നു നമ്മെ പഠിപ്പിച്ച ഒരു അധ്യാപകനും, വാക്കുകൾ ശാന്തമാകുമ്പോഴും നീതി ഉണരുന്നുവെന്ന് തെളിയിച്ച ഒരു ധ്യാനവും, മനുഷ്യനിലവാരത്തെ നിയമത്തിന്റെ ഉയരങ്ങൾക്ക് മുകളിലേക്ക് കൊണ്ടുപോയ ഒരു ദർശകനുമാണ് അദ്ദേഹം.

നിശ്ശബ്ദതയിലൂടെ സംസാരിക്കുന്ന മനുഷ്യൻ ജസ്റ്റിസ് കുര്യൻ ജോസഫിന്റെ മുഖത്തെ പുഞ്ചിരി ഒരു വിധിയുടെ മുൻപത്തെ ഇടതിനിശ്ശബ്ദതപോലെ. 

ആരെയും വിസ്മയിപ്പിക്കുന്ന ശാന്തതയോടെ, എതിർ വാദങ്ങളും ഉച്ചരിച്ച വികാരങ്ങളും കേട്ട് അതിനുള്ളിലിരുന്ന യഥാർത്ഥ വേദന കണ്ടെത്താൻ അദ്ദേഹത്തിന് അത്ഭുതകരമായ കഴിവുണ്ട്.

ഒരു കോടതി മുറിയിൽ, ശബ്ദം ഉയരുമ്പോൾ ചിന്ത താഴുകയാണ് പതിവ്. ജസ്റ്റിസ് കുര്യൻ ജോസഫിന്റെ സാന്നിധ്യത്തിൽ ഇതിന്റെ വിപരീതമാണ് സംഭവിക്കുന്നത്.

ശബ്ദം നിശ്ശബ്ദമാകുന്നു. ചിന്ത ഉയരുന്നു. മനുഷ്യരോടുള്ള അടങ്ങിയില്ലാത്ത സ്‌നേഹം അദ്ദേഹത്തിന്റെ വിചാരണങ്ങളിൽ, നിയമപ്രമാണങ്ങൾ ഒരു വശത്ത് നിൽക്കുമ്പോൾ, മനുഷ്യന്റെ കരച്ചിൽ മറ്റേ വശത്തായിരുന്നു. 

പക്ഷേ അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഹൃദയം നിലകൊള്ളുന്നതു മദ്ധ്യത്തിൽ ഇരുവരെയും കേൾക്കുന്ന ആ പരിധിയിൽ. അതുകൊണ്ടാണ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ വിധികൾ പുസ്തകങ്ങളിലല്ല, ജനങ്ങളുടെ ജീവിതങ്ങളിലാണ് പ്രതിധ്വനിച്ചത്.

മധ്യസ്ഥതയിൽ കാണപ്പെട്ട ‘കലാകാരൻ’ ഭൂവഴക്ക് മധ്യസ്ഥതയുടെ കേസിൽ സുപ്രീം കോടതി പറഞ്ഞ “extraordinary artistry” എന്ന വാക്കുകൾ വെറും അഭിനന്ദനമല്ല.

എല്ലാവരും കണ്ടുവെങ്കിലും എഴുതാൻ കഴിഞ്ഞിരുന്നില്ലാത്ത സത്യം അതായിരുന്നു. ഒരു കലാകാരൻ പെയിന്റിങ്ങിൽ നിറങ്ങൾ അടുപ്പിക്കുന്നതുപോലെ, ഒരു സംഗീതജ്ഞൻ സ്വരങ്ങൾ തമ്മിൽ പൊരുത്തപ്പെടുത്തുന്നതുപോലെ, ഒരു കഥാകൃത്ത് അദ്ധ്യായങ്ങൾ തമ്മിൽ ബന്ധിപ്പിക്കുന്നതുപോലെ, ജസ്റ്റിസ് കുര്യൻ ജോസഫ് മനുഷ്യ മനസുകളെ കൂട്ടിച്ചേർക്കുകയാണ് ചെയ്തത്.

മർത്ത്യഹൃദയങ്ങളുടെ വേദനകളും, 27 വർഷത്തെ മുറിവുകളും, കണ്ണു തുറന്നാൽ കോടതിയുടെ നിലത്ത് വീഴുന്ന സ്വപ്നങ്ങളും ഇതെല്ലാം ശാന്തമായി കേട്ടുകൊണ്ട്, ജഡ്ജിയുടെ ലോജിക്കിനെക്കാൾ അച്ഛന്റെ കരുതലോടെ അദ്ദേഹം വഴിയെ തേടി. 

അദ്ദേഹത്തിന്റെ മധ്യസ്ഥതയിൽ ഒരു മായയാണ് ഉണ്ടാകുന്നത്. വേദന പകുതിയായി ചുരുങ്ങുന്നു. വൈരാഗ്യം ശ്വാസംമുട്ടുന്നു. വാക്കുകൾ കനംകുറയുന്നു. ഹൃദയം തുറക്കുന്നു. അവസാനം ഒരിക്കലും കാണുമെന്നു കരുതാത്ത സമാധാനം വിരിയുന്നു.

വാക്കുകൾ കൊണ്ട് വിധി എഴുതിയവർ; ഹൃദയം കൊണ്ട് ജീവിതങ്ങൾ മാറ്റിയവർ 2018ൽ സുപ്രീംകോടതിയിൽ നിന്ന് വിരമിച്ച ശേഷവും, അദ്ദേഹം തന്റെ വൃത്തം മണ്ഡപത്തിൽ അവസാനിപ്പിച്ചില്ല. അദ്ദേഹം മനുഷ്യരുടെ വഴക്കുകളും വേദനകളും തീർക്കുന്ന ഒരു പ്രകാശശിഖയായി മാറി.

അദ്ദേഹത്തോട് കസേരയിലിരുത്തി സംസാരിക്കുന്നവർ പറയുന്നു: “അദ്ദേഹം ഞങ്ങളുടെ പ്രശ്നം കേട്ടത് മാത്രം ഒരു വിധിയുടെ പകുതിയാണ്.” അദ്ദേഹത്തിന്റെ ദൃഷ്ടിയിൽ ഒരു സ്നേഹത്തിന്റെ ശുദ്ധിമാത്രമുണ്ട്;
അദ്ദേഹത്തിന്റെ ശബ്ദത്തിൽ ഒരു തീർത്ഥാടനത്തിന്റെ തീവ്രതയുണ്ട്; അദ്ദേഹത്തിന്റെ മധ്യസ്ഥതയിൽ ഒരു അമ്മയുടെ ധൈര്യവും ഒരു പിതാവിന്റെ ക്ഷമയും ഉണ്ട്.

ഒരു ജഡ്ജി ഭൂമിയിൽ; ഒരു ശാന്തപ്രകാശം മനസ്സുകളിൽ ജസ്റ്റിസ് കുര്യൻ ജയോസഫിന്റെ പേരിൽ ഒരു ‘അധികാരം’ മുഴങ്ങുന്നില്ല. ഒരു ‘സമാധാനം’ മാത്രം നിറഞ്ഞിരിക്കുന്നു.

നീതിയുടെ ലോകത്ത് ആളുകൾ പലപ്പോഴും നിയമത്തിന്റെ കഠിനരൂപമാണ് കാണുന്നത്. അതിന്റെ മൃദുത്വം കാണിച്ചുതന്നത് ഈ മഹാനായ മനുഷ്യനാണ്. നൈർമല്യത്തിന്റെ സുവാസന പകരുന്ന ഹൃദയം അദ്ദേഹത്തിനുണ്ട്.

അദ്ദേഹം കൈകാര്യം ചെയ്യുന്ന തർക്കപരിഹാര കേസുകളിൽ ലഭിക്കുന്ന പ്രതിഫലം, ഒരുനിമിഷം പോലും സ്വന്തം ആവശ്യങ്ങൾക്ക് ഉപയോഗിക്കാതെ, “ഇരു ചെവിയുമറിയാതെ” നിശ്ശബ്ദമായി ചാരിറ്റി പ്രവർത്തനങ്ങളിലേക്ക് ഒഴുക്കിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്നു.

ഇത് മനുഷ്യന്റെ കരങ്ങൾകൊണ്ടു ചെയ്യപ്പെടുന്ന ഒരു പ്രവർത്തനം മാത്രമല്ല; ഇതിന് അതിരുകൾക്കപ്പുറം ഒരു ദൈവിക സ്‌പർശമുണ്ട്. കൊടുക്കുന്നവന്റെ കൈയിൽ നിന്നു പ്രകാശം പടർന്നുപോകുന്നു, സ്വീകരിക്കുന്നവന്റെ ജീവിതത്തിൽ പ്രതീക്ഷയുടെ ഒരു ഉദയമാകുന്നു.

മനുഷ്യകുലത്തിന്റെ മുറിവുകൾ തൊട്ടു സുഖപ്പെടുത്തുന്ന ഈ ദാനശീലത്തിനു സ്വർഗ്ഗം പോലും മടുപ്പില്ലാതെ സ്വന്തം മുദ്ര പതിപ്പിച്ചിരിക്കുന്നു. ദൈവത്തിന്റെ കയ്യൊപ്പുള്ള ഒരു വിശുദ്ധ സേവനമെന്നതിൽ സംശയമില്ല.