ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും പ്രശസ്തമായ ചരിത്രാതീത സ്മാരകമാണ് സ്റ്റോൺഹെൻജ്. വിശാലമായ പുൽമൈതാനത്ത് 25 മുതൽ 50 ടൺ ഭാരം വരുന്ന ഉയരത്തിലും ചതുരത്തിലുമായി തലയുയർത്തി നിൽക്കുന്ന പടുകൂറ്റൻ കരിങ്കല്ലുകൾ. കാലത്തിന്റെ നിഗൂഢതയിലെ സ്റ്റോൺഹെൻജ് - ഹസ്സന്‍ തിക്കോടി എഴുതുന്നു

ഇംഗ്ലണ്ടിലെ നഗരക്കാഴ്ചകളുടെ മാസ്മരികതയും ഗ്രാമങ്ങളിലെ ഹൃദയകാരിയായ പച്ചപ്പിന്റെ മനോഹാരിതയും കൺകുളിർക്കേ കണ്ടവസാനിച്ചതോടെ നാട്ടിലേക്ക് മടങ്ങാനുള്ള പുറപ്പാടിലായിരുന്നു ഞാനും കുടുംബവും. അതിനിടയിലാണ് അമേരിക്കൻ നിവാസിയായ മകൾ ഫസീഹയും കുടുംബവും ഞങ്ങളെ കാണാനായി ഇവിടെ എത്തുന്നത്. 

അവൾ നേരെത്തെ തീരുമാനിച്ചതായിരുന്നു ഇംഗ്ലണ്ടിൽ എത്തിയാൽ ലോകാത്ഭുതമായിമാറിയ ഇവിടത്തെ സ്റ്റോൺഹെൻജ്  കാണണമെന്ന്. അങ്ങനെ യാത്രയുടെ അവസാനലാപ്പിൽ ഞങ്ങൾ സ്റ്റോൺഹെൻജിൽ എത്തി.

തീർച്ചയായും ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും പ്രശസ്തമായ ചരിത്രാതീത സ്മാരകമാണ് സ്റ്റോൺഹെൻജ്. വിശാലമായ പുൽമൈതാനത്ത് ഉയരത്തിലും ചതുരത്തിലുമായി തലയുയർത്തി നിൽക്കുന്ന പടുകൂറ്റൻ കരിങ്കല്ലുകൾ. ഓരോകല്ലുകളും 25 മുതൽ 50 ടൺ ഭാരം വരും. 250 കിലോമീറ്റർ അകലെയുള്ള വെയിൽസിലെ കല്ലുപാറയിൽ നിന്നാണ് ഇവ ശേഖരിച്ചിരിക്കുന്നത്.

ഇത്തരത്തിലുള്ള ആയിരത്തിലധികം കൽസ്‌മാരകങ്ങൾ ഇംഗ്ലണ്ടിൽ ഉണ്ടെങ്കലും അവയിൽ ഏറ്റവും വലുതും പുരാതനവുമാണ് സാലിസ്ബറിയിലെ   സ്റ്റോൺഹെൻജ്. യുനെസ്‌കോയുടെ പൈതൃക പട്ടികയിൽ ഇടം നേടിയതും ഇതുമാത്രമാണ്. 

ഒരു ദശലക്ഷം സന്ദർശകരാണ് ഓരോ വർഷവും ഇവിടെ എത്തുന്നത്. ഒരുപാട് കെട്ടുകഥകളും യക്ഷികഥകളുടെയും പൗരാണിക ഭൂമിയാണിതെന്ന കാര്യത്തിൽ സംശയമില്ല.

5000 വർഷങ്ങൾക്കുമുമ്പ് മനുഷ്യർ ഇവിടെ ഉണ്ടായിരുന്നെന്നും ആവാസാവശ്യങ്ങൾക്കും ആയോധനത്തിനും വെങ്കലയുഗ മനുഷ്യർ സമയം ചിലവിട്ടതിന്റെ ഏറ്റവും പൗരാണിക തെളിവുകൽ ഇന്നിതാ എന്റെ കണ്മുൻബിൽ കിടക്കുന്നു. 

വിശ്വാസത്തിന്റെയും അവിശ്വാസത്തിന്റെയും സമ്മിശ്ര വികാരത്താൽ ഞാൻ വീർപ്പുമുട്ടുകയായിരുന്നു. അവർക്ക് മതമുണ്ടോ, ജാതിയുണ്ടോ എന്നൊന്നും എവിടെയും രേഖപ്പെടുത്തിട്ടില്ല. ആദികാലമനുഷ്യരുടെ നിരവധി ശ്മശാന കുന്നുകൾ ഇവിടെ നിർമ്മിക്കപ്പെട്ടതായി കാണാൻ കഴിയും.

ആദ്യത്തെ സ്മാരകം ഏകദേശം 5000 വർഷങ്ങൾക്ക് മുമ്പ് നിർമ്മിച്ച ഒരു ആദ്യകാല ഹെഞ്ച് സ്മാരകമായിരുന്നു, കൂടാതെ അതുല്യമായ ശിലാവൃത്തം ബിസി 2500-ൽ അവസാന നിയോലിത്തിക്ക് കാലഘട്ടത്തിലാണ് സ്ഥാപിച്ചത്. ഇന്ന് അവെബറിയോടൊപ്പം, ചരിത്രാതീത സ്മാരകങ്ങളുടെ സവിശേഷമായ കേന്ദ്രീകരണത്തോടെ സ്റ്റോൺഹെൻജ് ഒരു ലോക പൈതൃക സ്ഥലത്തിന്റെ ഹൃദയമായി മാറുന്നു.

ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും പ്രതീകാത്മകവും നിഗൂഢവുമായ ചരിത്രാതീത സ്മാരകങ്ങളിലൊന്നായ സ്റ്റോൺഹെഞ്ച് ഇംഗ്ലണ്ടിലെ ‘വിൽറ്റ്ഷയറിലെ സാലിസ്ബറി” സമതലത്തിലാണ് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്. 

വൃത്താകൃതിയിലുള്ള രൂപരേഖയിൽ ക്രമീകരിച്ചിരിക്കുന്ന ഉയരത്തിൽ  നിൽക്കുന്ന കൂറ്റൻ കല്ലുകൾ കൊണ്ട് സ്റ്റോൺഹെഞ്ച് നൂറ്റാണ്ടുകളായി ചരിത്രകാരന്മാരെയും പുരാവസ്തു ഗവേഷകരെയും സന്ദർശകരെയും കൗതുകപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്. 

അതിന്റെ ഉത്ഭവം ഭാഗികമായി നിഗൂഢതയിൽ മറഞ്ഞിരിക്കുന്നുണ്ടെങ്കിലും, ആധുനിക യുഗത്തിലും അത് ആകർഷണീയതയുടെയും പ്രസക്തിയുടെയും ഒരു ഉറവിടമായി തുടരുന്നു.

(കുടുംബത്തോടൊപ്പം ലേഖകൻ സ്റ്റോൺഹെൻജ്ജിൽ)

താമസിക്കുന്നിടത്തുനിന്ന് മൂന്നരമണിക്കൂർ ഡ്രൈവ് ചെയ്തുവേണം സ്റ്റോൺഹെൻജിൽ എത്താൻ. നീണ്ട നാലുവരിപ്പാതക്കിരുവശവും വിശാലമായ ഗോതമ്പിന്റെയും ചോളകൃഷിയുടെയും പാടങ്ങൾ. അവിടങ്ങളിൽ മേയുന്ന പശുവിനെയും ആടുകളെയും ധാരാളമായി കാണാം. ഇടക്ക് മാൻകൂട്ടങ്ങളുമുണ്ട്. 

ദീർഘമേറിയ യാത്ര എന്തുകൊണ്ടും ആസ്വാദ്യകരമായിരുന്നു. കാണാൻ പോവുന്നത് ഒരു ചരിത്രഭൂമിയിലേക്കാണെന്നത് ഞങ്ങളുടെ സന്തോഷത്തിന്റെ മാറ്റുകൂട്ടി.

ചരിത്രത്തിലേക്ക് ഒരു തിരിഞ്ഞുനോട്ടം

ബി.സി.3000 നും ബി.സി. 1600 നും ഇടയിൽ പല ഘട്ടങ്ങളിലായാണ് സ്റ്റോൺഹെൻജ് നിർമ്മിച്ചത്. ബി.സി. 3100-ൽ ഹെഞ്ച് എന്നറിയപ്പെടുന്ന ഒരു വൃത്താകൃതിയിലുള്ള കിടങ്ങും കരയും സൃഷ്ടിക്കപ്പെട്ടതാണ് ആദ്യ ഘട്ടം. 

തുടർന്നുള്ള നൂറ്റാണ്ടുകളിൽ 25 ടൺ വരെ ഭാരമുള്ള വലിയ കല്ലുകൾ വെയിൽസിൽ നിന്ന് കൊണ്ടുവന്നു, വെയിൽസ് ആവട്ടെ ഇരുനൂറ്റിഅമ്പതോളം കിലോമീറ്റർ അകലെയുള്ള ഒരു കുന്നിൻ പ്രദേശമാണ്. 

യാതൊരു വാഹന സൗകര്യവും ഇല്ലാതിരുന്ന അക്കാലത്ത് എങ്ങനെ ഇത്രയും ഭാരമുള്ള കല്ലുകൾ ഇവിടെ എത്തിച്ചുവെന്നത് ഇന്നും വിദഗ്ദ്ധരെ വെല്ലുവിളിക്കുന്ന ഒരു അത്ഭുതമാണ്.

പ്രധാനമായും രണ്ട് തരം കല്ലുകളാണ് ഇവിടെ കാണുക. “സാർസെൻസ്.” ഒരു തരം മണൽക്കല്ല്. ഇത് വലിയ കുത്തനെയുള്ള കല്ലുകൾ രൂപപ്പെടുത്തുന്നു. “ബ്ലൂസ്റ്റോൺസ്” വെയിൽസിലെ പ്രെസെലി കുന്നുകളിൽ നിന്ന് കൊണ്ടുവന്നതാണെന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്ന ചെറിയ കല്ലുകൾ. 

സ്റ്റോൺഹെഞ്ചിന്റെ കൃത്യമായ ഉദ്ദേശ്യം ഇപ്പോഴും ചർച്ച ചെയ്യപ്പെടുന്നുണ്ടെങ്കിലും, അതിന് ആചാരപരവും ഒരുപക്ഷേ ജ്യോതിശാസ്ത്രപരവുമായ പ്രാധാന്യം ഉണ്ടായിരുന്നുവെന്ന് പണ്ഡിതന്മാർ സമ്മതിക്കുന്നു. 

വേനൽക്കാല അറുതിയിലെ സൂര്യോദയവുമായുള്ള അതിന്റെ വിന്യാസം സൂചിപ്പിക്കുന്നത് ഇത് ഒരു പുരാതന കലണ്ടർ അല്ലെങ്കിൽ നിരീക്ഷണാലയം ആയി പ്രവർത്തിച്ചിരിക്കാമെന്നാണ്. സൂര്യന്റെയും ചന്ദ്രന്റെയും ഉദയാസ്തമനങ്ങൾ കണക്കാക്കാൻ ഇവിടം ഉപയോഗിച്ചിരുന്നു.

സാംസ്കാരികവും ചരിത്രപരവുമായ പ്രാധാന്യം

ചരിത്രാതീതകാലത്തെ എഞ്ചിനീയറിംഗിന്റെയും ആത്മീയ ആവിഷ്കാരത്തിന്റെയും ഒരു മാസ്റ്റർപീസായി സ്റ്റോൺഹെൻജ് പരക്കെ കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു. ഇത് യുനെസ്കോയുടെ ലോക പൈതൃക സ്ഥലവും പുരാതന മനുഷ്യന്റെ നേട്ടങ്ങളുടെ പ്രതീകവുമാണ്. 

കാലക്രമേണ ഇത് ഒന്നിലധികം റോളുകൾ വഹിച്ചിരിക്കാം. ഖനനത്തിലൂടെ മനുഷ്യാവശിഷ്ടങ്ങൾ കണ്ടെത്തിയതിനാലാവാം മനുഷ്യരുടെ കുഴിമാടങ്ങൾ ഇവിടെ കണ്ടെത്തിയത്. അതുമല്ലെങ്കിൽ ഇതൊരു ശ്മശാന ഭൂമിയാകാം. ദൂരെ കുന്നുപോലെ മൂടപ്പെട്ടതായി  കാണുന്നതായിരുന്നു അത്തരം കുഴിമാടങ്ങൾ.

സ്റ്റോൺഹെൻജ്ജിലെ ആദ്യ ചുറ്റുമതിൽ നിർമ്മിക്കുന്നതിന് വളരെ മുംമ്പുതന്നെ ശവസംസ്കാരത്തിനും ചടങ്ങുകൾക്കും ആളുകൾ ഈ ഭൂമി ഉപയോഗിച്ചിരുന്നു. 

5000 ലേറെ വർഷങ്ങൾക്കുമുമ്പ് ഇവിടെ അടക്കം ചെയ്ത മുകളിൽ കൊടുത്ത ചിത്രത്തിലെ മനുഷ്യൻ ഈ പ്രദേശം നന്നായി അറിയുന്ന ആളായിരുന്നു എന്ന് ആർക്കിയോളസ്റ്റുകൾ കണ്ടെത്തിയിരുന്നു. 

ഇവിടെ രേഖപ്പെടുത്തിയതനുസരിച്ച് 20 മുതൽ 40 വയസ്സുവരെ പ്രായമുള്ളയാളാണ്. മരിച്ചത് 3630 നും 3360 ബിസിക്കുമിടയിൽ. ഇയാളുടെ ഉയരം: 1.72 മീറ്ററും ഭാരം 70 കിലോഗ്രാമും ഇയാൾ ഒരു വലം കയ്യനുമായിരുന്നു.

1864-ൽ ഡോ: ജോൺ തുർണം ഖനനം ചെയ്തതാണ് ഈ സ്കെൽട്ടൻ. ഈ മനുഷ്യന്റെ പല്ലുകളുടെ രാസവിശകലനം കാണിക്കുന്നത് അദ്ദേഹം ഏകദേശം 100 കിലോമീറ്റർ അകലെ, ഒരുപക്ഷെ തെക്ക് അല്ലെങ്കിൽ പടിഞ്ഞാറൻ ബ്രിട്ടനിൽ ജനിച്ചതാണെന്നാണ്. 

കുട്ടിക്കാലത്ത് അദ്ദേഹം വ്യാപകമായി സഞ്ചരിച്ചിരുന്നു, പക്ഷെ ജീവിതത്തിന്റെ ഒരു ഭാഗമെങ്കിലും ചോക്ക് ഭൂമിശാസ്ത്രത്തിൽ ഇവിടെ ജീവിച്ചു. അസ്ഥികളിൽ രോഗത്തിന്റെ ലക്ഷണമൊന്നുമില്ല, പക്ഷെ എപ്പോഴോ അദ്ദേഹത്തിന്റെ വലതുകാലിന് പരുക്കേറ്റിട്ടുണ്ട്. സ്റ്റോൺഹെൻജിലെ മ്യൂസിയത്തിൽ ആ മനുഷ്യന്റെ സ്കേൽട്ടണും രൂപവും സൂക്ഷിച്ചുവെച്ചിട്ടുണ്ട്.

മനുഷ്യർ ഇവിടെ ജീവിച്ചിരുന്നതിന്റെ തെളിവുകൾ:

സാമൂഹികമോ രാഷ്ട്രീയമോ ആയ ഐക്യത്തെ സൂചിപ്പിക്കുന്ന ആദ്യകാല സമൂഹങ്ങളുടെ ഒരു ഒത്തുചേരൽ സ്ഥലമായിരുന്നു ഈ ഭൂപ്രദേശം. മതപരമോ ആത്മീയമോ ആയ ചടങ്ങുകൾക്കുള്ള ഒരു സ്ഥലം കൂടിയായിരുന്നു. 

4000-5000 വർഷത്തിലേറെ പഴക്കമുണ്ടെങ്കിലും, ഇന്നത്തെ തലമുറ സ്റ്റോൺഹെൻജിന് വളരെയേറെ  പ്രസക്തികൊടുക്കുന്നു. അക്കാലത്ത് ഇവിടെ വീടുകൾ വെച്ചും മനുഷ്യർ ജീവിച്ചിരുന്നു. കല്ലുകൾക്ക് പുറമെ പുരാതനകാലത്തെ വീടുകളും ഇവിടെ നിലനിൽക്കുന്നു.

സ്റ്റോൺഹെൻജ് നിർമ്മിക്കുകയും ഉപയോഗിക്കുകയും ചെയ്ത ആളുകൾ ഇതുപോലുള്ള വീടുകളിൽ താമസിച്ചിരിക്കാം. സ്റ്റോൺഹെൻജിൽ നിന്ന് ഒരു മൈൽ അകലെയുള്ള “ഡറിംഗ്ടൺ വാൾസിൽ” നിന്ന് കുഴിച്ചെടുത്ത കെട്ടിടങ്ങളുടെ പുരാവസ്തു അവശിഷ്ടങ്ങളെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള അന്വേഷണത്തിലാണ് വീടുകൾ കണ്ടെത്തിയത്.

പത്ത് കെട്ടിടങ്ങളുടെ കൂമ്പാരമാണ് കുഴിച്ചെടുത്തത്. അതിൽ അവരുപയോഗിച്ച പണിയായുധങ്ങളും ഉണ്ടായിരുന്നു. അതിൽ ചിലത് വേലികെട്ടിയ ചുറ്റുമതിലുകൾക്കുള്ളിലായിരുന്നു. ഒരു പക്ഷെ ഇതിലും  കൂടുതൽ ഉണ്ടായിരുന്നിരിക്കാം. 

ഏകദേശം 2500 വർഷങ്ങൾക്ക് മുമ്പ് സ്റ്റോൺഹെൻജിൽ കല്ലുകൾ സ്ഥാപിച്ച അതേ സമയത്താണ് അവ ആരംഭിച്ചത്. ഒരുപക്ഷെ ഇതുപണിയാനായി അവർ താമസിച്ച വീടുകളാവാം ഇവയൊക്കെ.

വീടുകൾക്ക് സമീപം കണ്ടെത്തിയ മൃഗങ്ങളുടെ അസ്ഥികളുടെയും മൺപാത്രങ്ങളുടെയും അവശിഷ്ടങ്ങളിൽ നിന്ന്, പ്രത്യേകിച്ച് ശൈത്യകാലത്തിന്റെ മധ്യത്തിൽ വിരുന്നിനായി ആളുകൾ “ഡറിംഗ്ടൺ വാൾസിൽ” ഒത്തുകൂടിയിരുന്നുവെന്ന് മനസ്സിലാവുന്നു. 

ഇതൊരു സാധാരണ വാസസ്ഥലമായിരുന്നില്ല മറിച്ച് സ്റ്റോൺഹെഞ്ച് നിർമ്മിക്കുമ്പോൾ ആഘോഷിക്കാനും ആചാരങ്ങൾ നടത്താനും ഒരുപക്ഷേ താമസിക്കാനും ആളുകൾ ഒത്തുകൂടിയ സ്ഥലമായിരുന്നു.

(അയ്യായിരം വർഷങ്ങൾക്കുമുമ്പേയുള്ള വീടുകൾ ഇന്നും അവിടെ നിലനിർത്തിയിരുക്കുന്നു)

പുരാവസ്തു ഉൾക്കാഴ്ച

സ്റ്റോൺഹെൻജിൽ നടന്നുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന ഗവേഷണം ശാസ്ത്രജ്ഞരെയും ചരിത്രകാരന്മാരെയും മനസ്സിലാക്കാൻ സഹായിക്കുന്നു. ഓരോ കണ്ടെത്തലും ആദ്യകാല മനുഷ്യ നാഗരികതയെക്കുറിച്ചുള്ള നമ്മുടെ അറിവിലേക്ക് സൂക്ഷമായി ചിന്തിക്കാൻ പ്രേരിപ്പിക്കുന്നു.

ഈ പ്രദേശത്തിന് ഒരു സാംസ്കാരിക ഐഡന്റിറ്റിയും പൈതൃകവും ഉണ്ട്. പലർക്കും, പ്രത്യേകിച്ച് യുകെയിലും യൂറോപ്പിലും സ്റ്റോൺഹെൻജ് പൂർവ്വിക പൈതൃകത്തിന്റെ പ്രതീകമാണ്. ഇത് ആധുനിക സമൂഹത്തെ അതിന്റെ ആഴത്തിൽ വേരൂന്നിയ ഭൂതകാലവുമായി ബന്ധിപ്പിക്കുകയും തുടർച്ചയുടെ ഒരു ബോധം പ്രചോദിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു.

സ്റ്റോൺഹെൻജിൽ പ്രതിവർഷം ഒരു ദശലക്ഷത്തിലധികം സന്ദർശകരെ ആകർഷിക്കുന്നതിനാൽ ഇത് പ്രാദേശിക സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥയെ ഉത്തേജിപ്പിക്കുകയും സാംസ്കാരിക ടൂറിസത്തെ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ലോകമെമ്പാടുമുള്ള സ്കൂളുകൾക്കും സ്ഥാപനങ്ങൾക്കും ഇത് ഒരു പ്രധാന വിദ്യാഭ്യാസത്തിന്റെയും ഗവേഷണത്തിന്റെയും സ്ഥലംകൂടിയാണ്.

കൂടാതെ ആത്മീയവും പാരിസ്ഥിതികവുമായ പ്രതിഫലനം ഇതിൽനിന്നും ലഭിക്കുന്നു. സ്റ്റോൺഹെൻജ് ആധുനിക ആത്മീയ പ്രസ്ഥാനങ്ങളുടെ ഒരു ഒത്തുചേരൽ കേന്ദ്രമാണ്, പ്രത്യേകിച്ച് വേനൽക്കാലത്തും ശൈത്യകാലത്തും സൂര്യാസ്തമയ സമയത്ത്. പ്രകൃതിയുമായും പ്രപഞ്ചവുമായുള്ള മനുഷ്യരാശിയുടെ പുരാതന ബന്ധത്തിന്റെ ഓർമ്മപ്പെടുത്തലായും ഇത് പ്രവർത്തിക്കുന്നു.

ശാസ്ത്ര സാങ്കേതിക ജിജ്ഞാസ

പുരാതന ആളുകൾ ആധുനിക യന്ത്രങ്ങളില്ലാതെ സ്റ്റോൺഹെൻജ്  എങ്ങനെ നിർമ്മിച്ചു എന്നതിന്റെ നിഗൂഢത ഭൗതികശാസ്ത്രം, എഞ്ചിനീയറിംഗ് പരിസ്ഥിതി ശാസ്ത്രം എന്നിവയിൽ താൽപ്പര്യം ജനിപ്പിക്കുന്നു. യുവതലമുറയിൽ പ്രത്യേകിച്ച് പുരാവസ്തു ഗവേഷകർക്ക് അന്വേഷണത്തിനും നവീകരണത്തിനും പ്രോത്സാഹനം നൽകാനുള്ള സാദ്ധ്യതകൾ ഏറെയാണ്.

സ്റ്റോൺഹെൻജിൽ എത്തിയത് വൈകുന്നേരം നാലുമണിക്കാണെങ്കിലും നട്ടുച്ചയിലെപോലുള്ള വെയിലിന്റെ കാഠിന്യം താങ്ങാനാവാത്തതായിരുന്നു. നൂറുകണക്കിന് സന്ദർശകരുടെ നീണ്ടക്യൂ ഉണ്ടെങ്കിലും വളരെ അടുക്കും ചിട്ടയോടുംകൂടി ജീവനക്കാർ ഞങ്ങളെ വരിവരിയായി നിർത്തിയ ബസ്സിൽ കയറ്റിയിരുത്തി. 

ഓരോ ബസ്സിലും 50 പേരെ മാത്രമേ കൊണ്ടുപോകൂ. ഒന്നൊന്നര കിലോമീറ്റർ പിന്നിട്ടശേഷം വാഹനം നിർത്തുന്നതോടെ വിശാലമായ മൈതാനത്ത് സ്റ്റോൺഹെൻജ് കാണാമായിരുന്നു. പക്ഷെ, എന്നെ അത്ഭുതപ്പെടുത്തിയത് കല്ലുകളുടെ വലിപ്പമോ അതിന്റെ ശില്പചാരുതയോ അല്ല, 

250 കിലോമീറ്റർ ദൂരത്തുനിന്നും ഈ കല്ലുകൾ പൊക്കികൊണ്ടുവന്ന് ഇവിടെ ഇത്തരം ഒരു സ്റ്റോൺഹെൻജ് നിർമ്മിക്കാനുണ്ടായ കാരണങ്ങൾ എന്തായിരുന്നു? ആർക്കുവേണ്ടി ആരാണിത് പണിതത്. ഇതിന്റെ എൻജിനീയറിങ് ജോലികൾ ആരായിരിക്കും പൂർത്തിയാക്കിയത്? എന്റെ ചിന്തകൾ കാടുകയറുകയായിരുന്നു.

ലോറികളും ക്രെയിനും ഒന്നുമില്ലാതിരുന്ന കേവലം ചക്രത്തിന്റെ കണ്ടുപിടിത്തത്തിനും എത്രയോ മുമ്പേ ഇത്രയും ഭാരമുള്ള കല്ലുകൾ എങ്ങനെ ഇവിടെ എത്തിച്ചു എന്നത് ഉത്തരം കിട്ടാത്ത ചോദ്യമായി എന്നിൽ അവശേഷിക്കുന്നു. 

ഓരോ കാലഘട്ടത്തിലും ഓരോ അത്ഭുതങ്ങൾ ലോകത്തിൽ ഉണ്ടാവും. ചൈനയിലെ വന്മതിൽ പണിതതും ഇതേ രീതിയിലായിരിക്കും എന്ന് ഞാൻ മനസ്സിലാക്കുന്നു. അക്കാലത്തെ ശക്തിയുള്ള മനുഷ്യരുടെ മനസ്സാന്നിധ്യം എത്ര മഹത്തരമാണ്.

ഒരുപക്ഷെ പുരാതനകാലത്ത് തകർന്നുപോയൊരു വാനനിരീക്ഷണ കേന്ദ്രമായിരുന്നു ഇവിടമെന്ന് ചിലർ അഭിപ്രായപ്പെടുന്നുണ്ട്. അതല്ല ആയിരക്കണക്കിന് വർഷങ്ങൾക്കു മുമ്പേ ഇതൊരു ഉത്സവകേന്ദ്രം ആയിരുന്നെന്നും ഇംഗ്ലണ്ടിന്റെ പലകോണുകളിൽനിന്നും നിരവധിയാളുകൾ ഇവിടെ ഒത്തുകൂടിയിരുന്നുവെന്നും പറയപ്പെടുന്നു. അതുമാത്രമല്ല സ്റ്റോൺഹെൻജ് ഒരു ശ്മശാന ഭൂമിയാണെന്നും ആശുപത്രിയാണെന്നും വാദിക്കുന്നവരുമുണ്ട്. 

സ്റ്റോൺഹെഞ്ച് പുരാതന കല്ലുകളുടെ ഒരു ശേഖരം മാത്രമല്ല, മനുഷ്യന്റെ ചാതുര്യം, ആത്മീയ ജീവിതം, സാംസ്കാരിക പരിണാമം എന്നിവയുടെ ശക്തമായ ഒരു തെളിവുകൂടിയാണ്. 

ആധുനിക സമൂഹം അതിന്റെ രഹസ്യങ്ങൾ അനാവരണം ചെയ്യുന്നത് തുടരുമ്പോൾ, സ്റ്റോൺഹെൻജ് പുരാതനതയെയും ആധുനികതയെയും ബന്ധിപ്പിക്കുന്നു ഭൂതകാലം എവിടെയും നഷ്ടപ്പെടുന്നില്ല, മറിച്ച് നമ്മുടെ വർത്തമാനത്തിന്റെയും ഭാവിയുടെയും ഘടനയിൽ ഇഴചേർന്നതാണെന്ന് നമ്മെ ഓർമ്മിപ്പിക്കുന്നു. 

ഇന്നത്തെ തലമുറയ്ക്ക് ഇത് പുരാതന ലോകത്തിലേക്കുള്ള ഒരു ജാലകവും അർത്ഥം, ബന്ധം, കണ്ടെത്തൽ എന്നിവയ്‌ക്കായുള്ള നമ്മുടെ നിലനിൽക്കുന്ന അന്വേഷണത്തെ പ്രതിഫലിപ്പിക്കുന്ന ഒരു കണ്ണാടിയുമാണ്.

-ഹസ്സൻ തിക്കോടി (email: hassanbatha@gmail.com phone: 9747883300)